Người Do Thái đưa ra các quyết định quan trọng trong cuộc sống tập trung vào việc giáo dục con cái của họ. Đối với một người Do Thái, nền giáo dục Do Thái của con chính là cuộc sống.
Hệ thống giáo dục Do Thái tạo ra những người Do Thái có học thức, cống hiến cho dân tộc Do Thái và cho các giá trị của họ, những người sẽ không ngừng học hỏi trong suốt cuộc đời của họ.
 |
| Người Do Thái trích ra những khoản tiền rất lớn cho học phí - thường nhiều hơn số tiền họ chi cho nhà ở. |
Một số bối cảnh lịch sử/xã hội học cho hệ thống giáo dục Do Thái
Xã hội Do Thái luôn là một xã hội ngoại lệ, chủ yếu là vì hoạt động xã hội và tôn giáo chính của nó là giáo dục.
Trong văn hóa Do Thái truyền thống, điều ấn tượng nhất mà bạn có thể nói về một chàng trai không phải là anh ta giàu có, đẹp trai hay quyền lực hay thậm chí anh ta là bác sĩ. Điều lớn nhất bạn có thể nói về một người là "anh ta biết cách học".
Đó là quan điểm về giáo dục bắt đầu từ thời thơ ấu - ở nhà và ở trường. Và nó có nguồn gốc sâu xa và cổ xưa.
Có thể bạn đã nghe điều này trước đây và thường xuyên rằng, giáo dục đặc biệt của người Do Thái là yếu tố khiến Israel cổ đại khác biệt với các nước láng giềng và kẻ thù, và sau đó giúp người dân của họ tồn tại và thậm chí thịnh vượng khi sống lưu vong.
Trong thế giới cổ đại, không ai coi việc giáo dục con cái của bạn là một yêu cầu tôn giáo. Chắc chắn, nếu bạn là người ngoại giáo Hy Lạp, La Mã hoặc Zoroastrian, bạn phải học cách thờ cúng các vị thần yêu thích của mình. Hoặc có thể bạn bắt đầu hòa vào những điều bí ẩn và ma thuật, bởi vì Cha là một trong những người thuộc giáo phái Orphic, Dionysian of Mithraic. Nếu bạn may mắn được gặp một người Cha Manichean (tôn giáo theo chủ đề Chiến tranh giữa các vì sao cổ đại), bạn đã học cách nhịn ăn, cầu nguyện rồi lại nhịn ăn.
Nhưng trong Do Thái giáo, giáo dục không phải là quá nhiều về “Đây là cách chúng ta làm những việc xung quanh đây” mà là “Đọc những cuốn sách này, biết rõ về chúng, tìm hiểu bài bình luận và tham gia vào cuộc thảo luận”.
Đáng ngạc nhiên là ngay cả những tôn giáo độc thần phân nhánh ngoài Do Thái giáo, như Cơ đốc giáo và Samarian, cũng không khăng khăng đòi hỏi rằng cha mẹ phải dạy con cái của họ.
Điều đó phần nào giải thích tại sao, vào thế kỷ trước khi thành Giê-ru-sa-lem bị người La Mã tàn phá vào năm 70 CN, các nhà hiền triết hàng đầu của Israel đã thiết lập hệ thống trường công lập đầu tiên trên thế giới. Họ có thể cảm thấy một cộng đồng người di cư đang đến, và họ khắc phục điều đó bằng cách chính thức hóa quá trình giáo dục của người Do Thái.
 |
Hệ thống giáo dục công lập đầu tiên trên thế giới
Yehoshua ben Gamla. Nếu không có ông thì Torah đã bị người Do Thái lãng quên.
Ban đầu, ai có cha sẽ được cha dạy Torah, còn ai không có cha sẽ không học chút gì về Torah…
Khi các nhà hiền triết thấy rằng không phải ai cũng có khả năng dạy dỗ con cái của họ, họ đã bắt đầu thiết lập các giáo viên dạy trẻ em ở Giê-ru-sa-lem…
Tuy nhiên, những người có cha đã đến Giê-ru-sa-lem và được dạy dỗ, còn những người không có cha thì không đến.
Vì vậy, các nhà hiền triết quy định rằng giáo viên dạy trẻ em nên được thành lập ở một thành phố trong mỗi và mọi vùng. Và họ đưa các học sinh vào ở tuổi mười sáu và mười bảy tuổi.
Nhưng ở độ tuổi đó, một học sinh bị giáo viên giận dữ sẽ nổi loạn chống lại giáo viên đó và bỏ đi.
Cho đến khi Yehoshua ben Gamla đến (65 CN) và quy định rằng giáo viên dạy trẻ nhỏ nên được thành lập ở mỗi tỉnh và mỗi thị trấn, và họ sẽ đưa trẻ em vào học vào năm sáu tuổi và năm bảy tuổi.
Cũng chính những nhà hiền triết này sau đó đã biên soạn một chương trình giảng dạy. Về cơ bản, nó là một bản tóm tắt dễ dàng ghi nhớ của tất cả luật Do Thái mà có thể bị lãng quên - bởi vì người Do Thái giờ đây đã trải qua các đế chế La Mã và Ba Tư, và không ai biết khi nào họ sẽ có lại đất đai của mình. Chương trình giảng dạy đó kéo dài vài thế hệ để củng cố, và nó được gọi là Mishnah.
Họ cũng xác định các cấp độ tuổi cho từng giai đoạn giáo dục: Đọc, hiểu và suy luận (tốt hơn là tranh luận). (Viết lách không phải là điểm nhấn trong thế giới cổ đại. Nghệ thuật viết nguệch ngoạc là một nghề chuyên biệt do cần có các nguồn lực.)
 |
Giáo dục Do Thái từ sơ sinh đến năm mười tuổi: Người Do Thái biết chữ
Những năm đầu không có gì đáng ngạc nhiên. Bạn được nghe những câu chuyện cơ bản ngay khi bạn bắt đầu hiểu những gì người lớn đang nói và học những lời cầu nguyện cơ bản ngay khi bạn cũng có thể nói. Mỗi năm một lần, bạn đến đó và hỏi tất cả người lớn, “Cái gì khiến đêm nay khác với tất cả các đêm khác? ” - và họ cung cấp cho bạn toàn bộ câu chuyện, bao gồm cả thức ăn.
Lúc 5 tuổi, bố của bạn phải bắt đầu dạy bạn những nguyên tắc cơ bản về cách đọc tiếng Do Thái.
Ở tuổi sáu hoặc bảy - tùy thuộc vào độ trưởng thành của bạn - bạn sẽ được chuẩn bị đến trường.
Ở đó họ sẽ đưa cho bạn nhiều câu chuyện hơn, chỉ là bây giờ bạn phải học cách tự đọc chúng, thành tiếng, với những giai điệu được chỉ định, từ “Lúc ban đầu…” qua tất cả Năm quyển Sách của Moses, Các nhà tiên tri, Thi thiên, Châm ngôn, Job, Ruth, Esther … toàn bộ Kinh thánh tiếng Do Thái — hoàn thành đọc tất cả vào lúc bạn mười tuổi.
 |
Giáo dục Do Thái từ mười tuổi đến mười lăm tuổi: Người Do Thái hiểu biết
Ở độ tuổi mười, những người sáng lập hệ thống giáo dục của chúng tôi xác định, bạn cần biết phải làm gì nếu con bò của bạn đi với con bò của người khác. Hoặc đi ngang qua chợ và dùng đuôi đập vỡ đồ gốm của ai đó.
Bạn cần biết phải làm gì nếu bạn tìm thấy một đồ vật bị mất - làm thế nào để xác định xem nó được đặt ở đó một cách cố ý hay chỉ bị đánh rơi một cách bất cẩn, liệu chủ sở hữu có thể xác định được nó hay không, liệu chủ sở hữu có thể vẫn đang tìm kiếm nó hay đã đã từ bỏ nó (trong trường hợp đó, nó có thể là của bạn), và làm thế nào để biết liệu anh chàng tuyên bố đó có nói sự thật hay không.
Họ cũng xác định rằng một đứa trẻ mười tuổi cần phải biết cách viết một bản hợp đồng cứng rắn để có thể đứng trước tòa, cách làm nhân chứng cho một bản hợp đồng, làm thế nào để đảm bảo rằng bạn không làm tổn hại bất kỳ ai với bản hợp đồng này, và những điều kiện nào có thể áp dụng mà bạn có thể không biết.
Sau đó là làm thế nào để kết hôn. Làm thế nào để ly hôn. Bạn sẽ phải bỏ ra bao nhiêu nếu chọn ly hôn và tại sao đó không phải là một ý kiến hay.
Có luật về tài sản thế chấp, về tài sản, hợp đồng thuê, cho vay và trách nhiệm của cả hai bên trong tất cả các trường hợp này.
Bạn sẽ cần biết ai có thể ngồi trên bồi thẩm đoàn để xét xử một vụ án tiền tệ, ai có thể ngồi trên một tòa án gồm 23 thẩm phán để xét xử một vụ án vốn, cách họ xét xử một vụ án, bằng chứng nào được coi là đáng tin cậy và điều gì không, và điều gì sẽ xảy ra nếu họ không thể đưa ra kết luận.
Ở đâu đó trong độ tuổi từ mười đến mười lăm, bạn cũng sẽ học được cách xây dựng một mikvah — một hồ bơi để ngâm mình theo nghi thức. Bạn sẽ tìm hiểu về chu kỳ kinh nguyệt của phụ nữ và điều đó ảnh hưởng như thế nào đến đời sống hôn nhân. Bạn sẽ học được những mối quan hệ nào bị cấm và điều gì được phép. Bạn sẽ nhận được bản đồ các mối quan hệ gia đình có mức độ siêu phức tạp kéo dài đến anh em họ thứ nhất, thứ hai và thứ ba — để bạn biết điều đó ảnh hưởng như thế nào đến hôn nhân, lời khai trước tòa và quyền thừa kế.
Tất nhiên, cũng có những nội dung mang tính nghi lễ, chẳng hạn như cách giết mổ gia súc hoặc gia cầm theo kiểu kosher, cách kiểm tra các cơ quan bên trong của nó để đảm bảo nó không bị nát và cách ướp muối để loại bỏ máu của chúng.
Về cơ bản, toàn bộ phạm vi của luật Do Thái trong năm năm. Ghi nhớ cho đến khi bạn có thể đọc ra thành lời mà không phải suy nghĩ, với nhiều hiểu biết nhất có thể mong đợi từ một đứa trẻ mười lăm tuổi.
Như Josephus, người đã sống qua sự tàn phá của Giê-ru-sa-lem, nói rằng, nếu bất kỳ đứa trẻ Do Thái nào được hỏi về luật pháp của đạo Do Thái, “anh ta sẽ dễ dàng kể ra tất cả còn hơn cả nói ra tên của chính mình.”
Tất nhiên, cùng với những ý kiến bất đồng chính kiến. Bởi vì luật Do Thái có rất ít ý kiến quy định không có ít nhất hai ý kiến. Và các nhà hiền triết đã biên soạn Mishnah đã xác định rằng, nó phù hợp để lưu giữ nhiều ý kiến đó — ngay cả khi họ bị mất phiếu bầu — và đảm bảo các bạn là thanh thiếu niên cũng sẽ nhận được chúng.
Ba điểm cốt lõi về giáo dục Do Thái
Nền giáo dục của người Do Thái là về cuộc sống trên trái đất – toàn bộ về trái đất
Một số người nghĩ rằng giáo dục tôn giáo là về thiên đường và lên thiên đàng. Chắc chắn, chúng ta cần cung cấp thức ăn nuôi dưỡng linh hồn cho con cái chúng ta. Phải có một cái gì đó siêu việt và bí ẩn trong cuộc sống của bạn. Nhưng thịt và khoai của nền giáo dục Do Thái không phải là để được lên thiên đàng. Đó là về việc đưa thiên đường xuống trái đất.
Vì vậy, nền giáo dục Do Thái mà chúng ta cung cấp cho trẻ em của chúng ta ngày nay cũng nên làm như vậy. Chúng tôi muốn mọi đứa trẻ Do Thái học cách trở thành một người thợ sửa xe, làm kinh doanh một cách chính trực và tìm thấy điểm mình trong mọi công việc hàng ngày.
Nền giáo dục của người Do Thái là vượt thời gian
Thời gian là giáo dục của người Do Thái cũng như địa lý là giáo dục đối với những người khác. Tất cả ở đó, tất cả cùng một lúc và bạn phải biết các con đường kết nối các dấu chấm. Khi bạn học Torah, Abraham, Sarah, Moses, Deborah, David, Đền thờ ở Jerusalem, Esther, Hillel, Akiva, Maimonides, Arizal, Baal Shem Tov và bạn đều sống trong cùng một không gian cùng nhau.
Vì vậy, chúng tôi muốn những đứa trẻ của chúng tôi có cùng cảm nhận - không phải về lịch sử, mà về câu chuyện của tôi. Tôi thích hợp ở đâu trong câu chuyện vĩ đại này và tôi phải tiếp nhận nó ở đâu. Bởi vì, tất cả đều di chuyển theo một hướng - hướng tới một thế giới như ý muốn của Đấng Tạo hóa.
Giáo dục Do Thái là một phần của cuộc thảo luận
Ngay cả khi bạn biết tất cả các halachah trong Bộ luật Do Thái, tất cả lịch sử của người Do Thái và thông thạo tiếng Do Thái, tiếng Aramaic, tiếng Ladino, tiếng Yiddish và tiếng Judeo-Ả Rập, thì bạn vẫn là một kẻ ngu dốt. Cho đến khi bạn có thể trở thành một phần của cuộc thảo luận. Chắc chắn, bạn cần có kiến thức để tham gia thảo luận. Tuy nhiên, hơn thế nữa, bạn cần phải ngồi ở một nơi mà những kiến thức đó đang được truyền đi đánh lại trong một buổi tranh luận tốc độ cao.
Đó là nơi chúng tôi gọi là Yeshivah. Và mọi người Do Thái, dù ở độ tuổi nào, đều nên có cơ hội dành ít nhất một vài tháng trong một lễ hội Yeshivah. Bởi vì, mỗi người Do Thái cần phải là một người Do Thái có học thức.
Làm thế nào để hiểu và cảm nhận một cách sâu sắc và trực tiếp trí tuệ và sự nhạy bén của người Do Thái? Điều gì đã làm nên bản năng sinh tồn kỳ diệu của dân tộc Do Thái?
Những điều này sẽ được Cựu Thủ tướng Israel Ehud Barak, người được mệnh danh người chiến binh vĩ đại của đất nước Israel, chia sẻ trong chuỗi sự kiện Đối thoại cùng các nhà Lãnh đạo hàng đầu thế giới, ngày 16/8/2022 tại Nhà hát lớn Hà Nội với chủ đề “Một ngày với Cựu thủ tướng Israel Ehud Barak: Tầm nhìn và Vận hội Việt nam trong Kỷ nguyên khai sáng toàn cầu”.
Sự kiện do VLAB Innovation, đại diện của Diễn đàn toàn cầu Boston và Viện Michael Dukakis về Lãnh đạo và Đổi mới – Sáng tạo tại Việt Nam tổ chức.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét